Bank Pekao: Doświadczamy kresu dywidendy z pokoju

- Wydatki na zbrojenia są dla większości państw ekwiwalentem usługi ubezpieczeniowej. Płacimy za nie bo boimy się wojny i chcemy się przed nią zabezpieczyć. Ale bezpośrednich korzyści z samych zbrojeń nie mamy – zwłaszcza, jeśli liczymy na odstraszanie przeciwników, a nie na realne użycie naszego potencjału militarnego – piszą autorzy analizy.

Dlatego pokojowo nastawione społeczeństwa nie chcą tak naprawdę wydawać dużo na zbrojenia i wolą przeznaczać środki publiczne na inne cele: np. ochronę zdrowia, lub edukację. Na podobnej zasadzie nikt nie chce wydawać dużo na ubezpieczenie samochodu.

Pozimnowojenne oszczędności

Potrzeba zbrojeń w Europie wyraźnie zmalała po zakończeniu zimnej wojny, a zaoszczędzone wówczas środki określa się mianem dywidendy z pokoju.

Ile ta dywidenda wynosiła? To w dużej mierze zależy od kraju i roku odniesienia. Świat najbardziej zbroił się w latach 60., gdy Stany Zjednoczone przeznaczały na ten cel 8-9 proc. swojego PKB a ich europejscy sojusznicy 5- 6 proc. PKB. Pod koniec zimnej wojny – w latach 80. - wydatki te były już znacznie mniejsze (6 proc. PKB w USA i ok. 2,5 proc. w Europie).

Kolejna dekada przyniosła dalszy spadek tych udziałów o średnio 0,6 proc. PKB i na tyle ostrożnie można szacować wartość dywidendy z pokoju. W Polsce mogła ona sięgać wtedy 0,7 proc. PKB.

Moskwa niweczy nadzieje na pokój

Wojna w Ukrainie sprawiła, że Europa po trzydziestoletniej przerwie ponownie zaczęła się zbroić. Trudno znaleźć kraj na kontynencie, który nie zwiększałby obecnie budżetów wojskowych.

– Czyli dywidenda z pokoju jaką dotąd czerpaliśmy dobiega końca. Co to oznacza w praktyce? – zastanawiają się bankowi analitycy. W ocenie specjalistów Pekao zbrojenie się państw wymusza przede wszystkim zmianę struktury gospodarki czyli wzrost udziału przemysłu zbrojeniowego oraz szeroko rozumianego sektora publicznego kosztem sektorów cywilnych.

Takiej realokacji zasobów nie da się przeprowadzić z dnia na dzień (pomijając gospodarkę w trybie wojennym). Będzie ona ponadto wymagać dodatkowego wysiłku fiskalnego - dług publiczny w Europie najpewniej znowu wzrośnie – oceniają bankowcy. Przejściowo może to przełożyć się na przyspieszenie wzrostu PKB, głównie w krajach posiadających silny własny sektor zbrojeniowy, zwłaszcza produkujący na eksport. Rozbudowanie takich zdolności poprzez inwestycje w przemyśle również byłoby pozytywne dla wzrostu gospodarczego.

Długoterminowe rokowania – niepewne

W opinii bankowców wpływ zbrojeń na wzrost w długim okresie jest trudniejszy do określenia i w dużej mierze zależy od tego jak zbrojenia będą przebiegać. Jeśli będzie to wyłącznie powiększanie arsenałów (produkcja czołgów, artylerii, okrętów, wozów bojowych, itp. i innego typu broni), to można się spodziewać raczej spowolnienia dynamiki wzrostu. Wydatki te odciągną bowiem zasoby od bardziej produktywnych inwestycji w sektorze cywilnym.

Prawdą jest też jednak, że badania i rozwój produktów i techniki wojskowej zwykle były też źródłem ważnych technologii „cywilnych". Znamy z przeszłości liczne przykłady, dotyczy to m.in. wynalazku gumy syntetycznej czy pierwszych wersji Internetu. Większość tego rodzaju wynalazków powstała jednak już dość dawno temu i trudno podać nowsze przykłady nowinek które przyniosły biznesowy impuls niemilitarnym przedsiębiorstwom – konstatują autorzy raportu.

Wnioski mało krzepiące

Analitycy Banku Pekao w końcowych wnioskach nie kryją sceptycyzmu.