Polska zbrojeniówka potrzebuje kontroli i strategii. Eksperci wskazują rozwiązania

Pieniędzy nie ma i nie będzie. Choć jeśli chodzi o zakupy uzbrojenia w Polsce, nie jesteśmy w tak dramatycznej sytuacji, jaką kilka lat temu malował minister finansów Jacek Rostowski, to jednak dziś już widać, że deklaracje polityczne o 5 proc. PKB na obronność w tym roku można włożyć między bajki. W tym roku zamiast zapowiadanych przez rząd 4,7 proc. PKB, skończymy na nieco ponad 4 proc. Na tle sojuszników NATO to i tak dużo. 

Jednak nie zmienia to faktu, że warto się zastanowić, co zrobić, by te środki wydawać lepiej. Dziś jesteśmy w sytuacji, w której zgoda polityczna na wydatki zbrojeniowe jest wśród głównych sił politycznych powszechna. To dobrze. Niedobrze, że brakuje racjonalnej krytyki i niepolitycznych mechanizmów zasadności oceny naszych zakupów. A jeśli się taki temat podnosi, to można dostać łatkę „ruskiej onucy”. To nie sprzyja racjonalizacji wydatków.

Efektywność wydatków na obronność wymaga przeglądu kontraktów

Co więc zrobić, by pieniądze podatników lepiej wykorzystać w obszarze obronności? Po pierwsze, trzeba powiedzieć wprost, że bezpieczeństwo ma cenę. Dużą i bardzo wymierną. My musimy ją zapłacić, ale tym bardziej trzeba każdą złotówkę oglądać dwa razy. Dlatego warto się przyjrzeć zawartym już kontraktom i tam szukać oszczędności.

Czytaj więcej:

Raporty ekonomiczne

Specustawa obronna nie dla prywatnego biznesu

Z uproszczonej ścieżki uzyskania pozw...

Pro

Oczywistym celem jest jedna z większych umów zbrojeniowych naszej historii, czyli zakup 96 śmigłowców AH-64 E Apache za ok. 40 mld zł. Przypomnę tylko, że oprócz tej ceny zakupu, za utrzymanie tych statków powietrznych przez kolejnych 30 – 40 lat zapłacimy ok. 100 mld zł. Problem w tym, że tak duża liczba „Apaczy” jest szeroko krytykowana. Biorąc pod uwagę koszt alternatywny, czyli wartość utraconych korzyści, które moglibyśmy osiągnąć przeznaczając część tych środków na inny sprzęt wojskowy, widać , że nie są to optymalnie wydane pieniądze. Bardziej przydałyby się nam chociażby tańsze narzędzia do zwalczania dronów.

Oczywiście jest to zakup z USA i w grę wchodzi tu „wielka polityka”. Jednak trudno nie mieć wrażenia, że jeśli byśmy kupili 32 czy 64 takie śmigłowce, a nie aż 96, to ten cel ugłaskania wielkiego brata również zostałby osiągnięty.

Warto więc zadać sobie pytanie, czy ten kontrakt można renegocjować i ten zakup ograniczyć? To kwestia woli politycznej. Tak jak z niedorzecznego zakupu „500 Himarsów” po cichu się wycofujemy, tak można też spróbować zrobić to chociaż z częścią śmigłowców. Kontraktów już zawartych, którym warto się przyjrzeć, jest na pewno więcej – by wymienić tu tylko bezzałogowce, których nie dostarcza Polska Grupa Zbrojeniowa.

Potrzebna kontrola zakupów uzbrojenia przez niezależne instytucje  

Co jeszcze można zrobić, by zracjonalizować nasze wydatki na uzbrojenie? Potrzebny jest sprawny organ, który by je sprawdzał. Niestety, Najwyższa Izba Kontroli, która cały czas kontroluje odpowiedzialną za zakupy Agencję Uzbrojenia, nie spełnia tej roli. NIK skupia się głównie na aspekcie formalno-prawnym, np. na tym, że za dużo idzie na zaliczki, a już nie na tym, że gdyby nie te zaliczki, to byśmy tych środków na obronność nie wydali w ogóle, tylko zostałyby one przeznaczone na inny cel.

Poza tym NIK nie ocenia, czy dany zakup, np. wspominanych 96 śmigłowców, jest racjonalny pod względem wojskowym w kategoriach koszt-efekt , czy są to optymalnie wydane środki. Potrzebne jest utworzenie niezależnej komórki państwa, która by te zakupy oceniała także pod takim kątem. Oczywiście jej kierownictwo powinno być kadencyjne i trudno odwoływalne, a sama instytucja niezależna od bieżącej polityki. Równie oczywiste jest to, że coś takiego nie powstanie. Pomarzyć zawsze można, a to by mogło pozytywnie wpłynąć na stopień racjonalności wydawania setek miliardów złotych w najbliższych latach.

Czytaj więcej

Modernizacja Sił Zbrojnych

Zbrojeniowe wzmożenie, czyli dosypywanie do państwowych spółek to za mało

Dokapitalizowanie Polskiej Grupy Zbrojeniowej nie wystarczy, by zbudować nad Wisłą silny przemysł...