Na Moskwie w 2013 r. zastąpiono Bagirą tylko
system Wympieł-A dziobowej baterii AK-630M, a poza tym zamontowano
system łączności satelitarnej Cientawr-NM-1. W 2014 r. okręt otrzymał
radar nawigacyjny MR-231-3. W tym samym roku na Marszale Ustinowie
trójwspółrzędną stację radiolokacyjną dalekiego zasięgu MR-600 Woschod
zastąpiono radarem MR-650 Podbieriezowik-ET2, a w 2015 r. system
hydrolokacyjny MGK-335 Płatina zastąpił system Zaria-SK. Z okrętu
zdemontowano radar dozoru ogólnego MR-710M Friegat-M, który zastąpiono
stacją Friegat-M2M, zdolną do wykrywania szybkich obiektów poruszających
się na małej wysokości. Ponadto Ustinow otrzymał systemy MR-123-02/03
Bagira, system łączności satelitarnej Cientawr-NM-1 oraz odpowiedniki
cywilne, jak też nowy system walki elektronicznej 5P-28 (?) i stację
monitoringu radiotechnicznego CzWA-001-04RA Sirius.
Wulkan czy nie Wulkan?
Informacja powtarzana przez szereg
rosyjskich (a za nimi także zachodnich) opracowań, mówiąca o zastąpieniu
systemu rakietowego Bazalt nowocześniejszym Wulkanem – na Sławie i
Ustinowie w czasie ich remontów, a w przypadku Wariaga nawet na etapie
budowy, wzbudza wątpliwości i pytania. Trzeba przy tym przyznać, że
przyjęty do uzbrojenia w 1975 r., choć wówczas awangardowy, system
Bazalt zdążył się zestarzeć i wymaga poważnej modernizacji lub wymiany,
by okręty mogły efektywnie realizować swe zadania. Prace zmierzające w
tym kierunku zainicjowano już dawno.
Wiadomo o wprowadzeniu
elementów sztucznej inteligencji do algorytmu grupowego dolotu pocisków
do celu, na marszowym odcinku lotu, podczas poszukiwania i rozdzielenia
celów pomiędzy rakietami salwy. Potwierdzają to słowa Gierberta
Jefremowa, w latach 1989–2007 generalnego dyrektora NPO
Maszynostrojenija, w którym powstał Bazalt: [...] znów przeprowadziliśmy
modernizację systemu uzbrojenia rakietowego. Charakterystyki związane z
„inteligencją" [...] rakiet zostały poprawione [...] Co prawda w
przypadku krążowników proj. 1164 o wprowadzeniu tej modernizacji nie
informowano (wypowiedź dotyczyła okrętów podwodnych).
Model pocisku 3M70 systemu P-1000 Wulkan.
Władimir Zabłockij/Witalij Kostriczenko
Pocisk 4K80 systemu P-500 Bazalt w czasie ładowania do wyrzutni Moskwy. Różnice, względem nowszego 3M70 systemu P-1000 Wulkan, są widoczne gołym okiem.
Władimir Zabłockij/Witalij Kostriczenko
Niemniej
opracowania rosyjskie utrzymują, że wszystkie krążowniki proj. 1164 są
uzbrojone w system P-1000 Wulkan z pociskami 3M70. Problem w tym, że
cechy zewnętrzne zarówno rakiet, jak i ich wyrzutni na to nie wskazują.
Wulkan stanowił modernizację Bazalta, której realizacja miała związek z
koniecznością poprawy parametrów pocisku, głównie zasięgu, co było
efektem zwiększania promienia operacyjnego lotnictwa pokładowego oraz
wzrostu możliwości obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej
„potencjalnego przeciwnika". W tym celu ograniczono masę rakiety 3M70
poprzez zastosowanie w jej konstrukcji stopów tytanu i zmniejszenie
opancerzenia głowicy bojowej. Natomiast zasadniczą drogą uzyskania
podwojenia zasięgu (z 500 do 1000 km) przez podobny konstrukcyjnie
pocisk było użycie nowych przyspieszaczy startowych na stały materiał
pędny o znacznie większych gabarytach. Poprzednie przyspieszacze
pracowały do chwili, gdy pocisk osiągnął prędkość wystarczającą do
utrzymania się w powietrzu, dzięki sile nośnej wytwarzanej przez
rozłożone wówczas skrzydła i kontrolowania aerodynamicznych powierzchni
sterujących, zaś do wysokiej ponaddźwiękowej prędkości przelotowej
rozpędzał ją turboodrzutowy silnik marszowy. Dopiero wówczas jego ciąg
zmniejszał się. Oczywiście wpływało to negatywnie na zużycie paliwa. W
nowym rozwiązaniu boostery pracują do chwili osiągnięcia prędkości
przelotowej i właściwego pułapu, dzięki czemu silnik turbinowy pracuje w
optymalnym zakresie obciążeń. Zmiany konstrukcji 3M70 – w sensie
gabarytowym – pozwalały na umieszczenie ich w dotychczasowych
wyrzutniach SM-248, ale te wykonano z kompozytu poliestrowo-szklanego,
natomiast prowadnice pocisku w ich wnętrzu oraz inne elementy metalowe –
ze stopów aluminium. Taka konstrukcja nie jest odporna na wysokie
temperatury pracy nowych przyspieszaczy. Ze zdjęć wynika zaś
jednoznacznie, że wyrzutni na krążownikach proj. 1164 nie zmieniano.
Rozwiązaniem tej zagadki – zdaniem rosyjskich publicystów – jest hybryda
3M70 i 4K80. W „niepełnym" Wulkanie jednostek proj. 1164 użyto starych
przyspieszaczy startowych z Bazalta. Pozwala to na odpalanie 3M70 z
opisywanych tu krążowników. Negatywnym skutkiem tego mariażu jest spadek
zasięgu z 1000 do ok. 700 km (zależnie od profilu i warunków lotu).
Pełną wersję P-1000 Wulkan otrzymały tylko cztery (piątego nie
ukończono) atomowe okręty podwodne proj. 675MKW, przebudowane (także
wyrzutnie!) z jednostek proj. 675, uzbrojonych w stary system
przeciwokrętowy P-6.
Jakby nie było, po co miano wdrażać taką
modernizację? W celu skuteczniejszej walki z lotniskowcami US Navy? Przy
obecnej liczebnej, a przede wszystkim jakościowej przewadze Stanów
Zjednoczonych na morzach i oceanach świata, dla moralnie i technicznie
przestarzałych Atłantów (ale i całego WMF FR) to zadanie zupełnie
nierealne. Także obecna sytuacja gospodarcza Rosji nie pozwala na takie
przedsięwzięcia, jak głęboka modernizacja krążowników rakietowych proj.
1164 mających za sobą od 30 do 37 lat służby.
Dane taktyczno-techniczne krążowników rakietowych projektu 1164
|
Projekt 1164 |
Projekt 11641 |
Wyporność standardowa/pełna [t] |
9500/11 280 |
9700/11 530 |
Długość całkowita [m] |
187 |
192 |
Szerokość maksymalna [m] |
20,8 |
20,8 |
Zanurzenie maksymalne [m] |
7,89 |
8,4 |
Napęd |
system M21 (4 turbiny szczytowe DT59, 2 marszowe DS71, 2 turbiny parowe) o łącznej mocy 80 900 kW, 2 śruby czteroskrzydłowe |
prawdopodobnie M21, ale bez TUK |
Prędkość ekonomiczna/maksymalna [w.] |
18/32 |
bd. |
Zasięg [Mm/w.] |
7500 |
bd. |
Autonomiczność [dni] |
30 |
bd. |
Załoga |
485* |
bd. |
Uzbrojenie |
system uderzeniowy Bazalt-1164 (16 pocisków 4K80), system przeciwlotniczy S-300F Fort (64 pociski 5W55RM), system przeciwlotniczy 4K33A Osa-MA (20 pocisków 9M33M), 1xII 130 mm armata A-218 z systemem kierowania ogniem Lew-218, 6xVI 30 mm armata AK-630M z systemami kierowania ogniem MR-123, 2xV wt kal. 533 mm SET-65, 2xXII RBU-6000 Smiercz-2, 2xII wyrzutnie celów pozornych PK-2, śmigłowiec Ka-25C (Ka-27) |
system uderzeniowy P-1000 Wulkan (16 pocisków 3M70), system przeciwlotniczy S-300F Fort (64 pociski), 1xII 130 mm armata A-218 z systemem kierowania ogniem Lew-218, 5 modułów artyleryjsko-rakietowych 3M87 Kortik z systemami kierowania ogniem Pozitiw, 2xV wt kal. 533 mm URPK-6 Wodopad-NK, 2xXII RBU-6000 Smiercz-2**, 2xII wyrzutnie celów pozornych PK-2, wyrzutnie celów pozornych PK-10, 2 śmigłowce Ka-27 |
Wyposażenie elektroniczne |
system wykrywania celów powietrznych i nawodnych MR-800 Fłag (radary MR-600 Woschod i MR-700 Friegat-M), 3 radary nawigacyjne MR-212 Wajgacz-U, system hydroakustyczny MGK-335 Płatina, stacja wykrywania śladu torowego okrętów podwodnych MI-110KM, 2 stacje hydrolokacyjne wykrywania nurków MG-7, system rozpoznania radiotechnicznego MRP-52 Kolco, systemy walki elektronicznej MP-150 Gurzuf-A, MP-152 Gurzuf-B, MR-262 Ograda, MP-401S Start-S, system łączności Tajfun-2, system łączności kosmicznej R-790 Cunami-BM, system walki Lesorub-1164. |
system wykrywania celów powietrznych i nawodnych Forum (stacje radiolokacyjne Podbierezowik i Friegat-M2), 3 radary nawigacyjne MR-212/201 Wajgacz-U, system hydroakustyczny Zwiezda-M2, stacja wykrywania śladu torowego okrętów podwodnych MI-110KM, 2 stacje hydrolokacyjne wykrywania nurków MG-7, system rozpoznania radiotechnicznego MRP-52 Kolco, system walki elektronicznej Kantata, system łączności Tajfun-2, system łączności kosmicznej R-790 Cunami-BM, system walki Tron-1164. |
* - nowe opracowania podają obecny etat 510 osób,
** - lub nowszy RBG-12000/RKPTZ-1 Udaw-1.
Pierwotna wersja artykułu ukazała się w miesięczniku Wojsko i Technika numer 5 i 6 2019.